Yüzlerce yıldır hem tıbbi amaçlarla hem de mutfaklarda kullanılan dereotu güçlü, keskin ve iştah açıcı tadının yanı sıra içerdiği birçok vitamin ve mineraller ile Türk Mutfağında da sıklıkla kullanılan bir sebzedir. İyi bir antioksidan kaynağı olan dereotunun hem yaprakları hem de tohumları kullanılabilmektedir.
Tek yıllık bir sebze olan, gıda endüstrisinin farklı birçok alanında kullanılan dereotu dünyanın hemen hemen tüm ülkelerinde üretilmektedir. Geçmiş yüzyıllardan beri özellikle turşularda koruyucu olarak kullanılıp ve bozulmayı önleyen etkisi sebebiyle yaygın olarak bilinmektedir.
Dereotu yetiştiriciliği, dereotunun anavatanı olan Güney Avrupa’da başlamış, Eski Yunanlılar ve Romalıların da devam ettirmesiyle günümüze kadar ulaşmıştır. Ülkemizde ise yılın her ayı hem ticari amaçlarla hem de ev bahçelerinde, hatta saksılarda bile yetiştirilmektedir. Yıllık üretim miktarı 550 ton civarındadır.
Dereotu, sinirleri yatıştırma ve bedeni rahatlatma özelliğine sahiptir. Mide ve bağırsak gazlarında söktürücü özelliğe sahip olan dereotu, özellikle küçük çocuklarda gaz problemlerini çözmede oldukça etkilidir. Sindirime faydasının yanı sıra karın ağrılarına da iyi gelir.
Diyet yemeklerinin ve tuzsuz rejimlerin vazgeçilmez parçasıdır. Hıçkırığı keser, emziren annelerin sütünün artmasını sağlar. Ayrıca tohumları ağızda çiğnenince kötü nefes kokusunu engeller. Tohumlarını kurutup çay yaparak içebilirsiniz, hatta yemeklere de katabilirsiniz.
Ilıman iklim sebzesi olan dereotu, düşük sıcaklıklarda zarar görmemesi için ilkbahar ve sonbahar ayları arası ekilmelidir. Sıcak ve kurak yaz aylarını geçiren bölgelere dikildiğinde dereotunun aroması ve eterik yağ içeriği yükselir. Özetle iklim şartlarının çok sıcak ve çok soğuk olmadığı dönemler haricindeki her mevsim dereotu yetiştiriciliği için elverişlidir.
Dereotu toprak bakımından çok seçici bir bitki değildir. Zengin besin değeri olan, tınlı toprakları sever. Toprak türüne göre araması ve eterik yağ oranı değişkenlik gösterebilir. Örneğin kireçli topraklarda bu değerler yükselmektedir.
Ilıman iklim tiplerini seven dereotu, dikimi her mevsim yapılabilen bir bitkidir. Hem görüntüsü hem de yetiştirme şekli bakımından maydanozla oldukça benzerdir. Maydanoz gibi tohumları doğrudan yetişeceği yere dikilir. Tarlaysa direkt tarlaya, saksıysa saksıya. Hemen hemen her sebzenin dikiminde olduğu gibi dereotunu dikmeden önce de tarla hazırlanır, yabancı otlardan temizlenir. Toprak temizlendikten sonra dekar başına 3-5 ton arası çiftlik gübresi verilir ve toprak derinlemesine işlenir.
Tüm bu işlemlerin ardından tava, tahta ve şeritler hazırlanarak tohum ekimine geçilir. Normal şartlarda tohum ekimi makineyle değil elle yapılır. Bu dönemde havanın rüzgarsız olmasına dikkat edilmelidir aksi halde tohumlar uçabilir. Büyük işletmelerde ise bu ekim mibzer isimli ekim makinesiyle, 12-25 cm sıra arası mesafeyle yapılır.
İklim koşulu uygun olduğu sürece her ay ekilebilen dereotunun Ege ve Akdeniz bölgeleri için en uygun ekim zamanı Mart ayıdır. Dereotu yetiştirilmek istenen bölgede kışlar çok soğuk geçiyorsa açıkta yetiştiricilik yapılmamalıdır. Yapılan ekimlerin ardından, tohumun üstündeki toprak iyice bastırılır, sonra toprak üzeri yeterli miktarda sulanır. Dereotu tohumu bu koşullar sağlandıktan sonra yaklaşık 7-21 gün sonra çimlenerek yüzeye çıkar.
Dereotunun çimlenme oranı düşüktür. Bu yüzden ektiğiniz her tohumun çimlenmesini beklememelisiniz. Bu kaybı önlemek için ekim sırasında fazla sayıda tohum atmanız daha doğru olacaktır. Dereotu yetiştiriciliğinde en önemli nokta tıpkı maydanoz yetiştiriciliğinde de olduğu gibi yabancı ot temizliği ve sulamadır. Dereotu müdahaleyi pek sevmeyen bir bitkidir. Bu bitkinin gelişim sürecinde karşılaşılan en önemli sorun etrafında oluşan yabancı otlardır. Dereotunu yabancı otlardan arındırmak için çapalama ile ya da elle bu otlar koparılmalıdır.
Dereotunun üretimi sırasında karşılaşılan bir hastalık veya zararı yoktur. Dereotu yetiştiriciliğinde bir diğer önemli nokta da sulamadır. Sulama işlemi mevsime göre değişiklik gösterir, tohumun çimlenme sürecinde ve bitkinin ilk yaprak dönemlerinde çok önemlidir. Bu dönemlerde aşırı sulamadan kaçınılmalıdır, mümkünse yağmurlama şeklinde sulama yapılmalı, ilerleyen dönemlerde de salma sulama yapılmalıdır.
Eğer tohum uygun koşullarda ekilmişse hasada iki ay sonra başlanılabilir. Bitkilerin boyu 20 – 25 cm olunca sapları ile toprak üzerinden kesilir, demet haline getirilerek pazarlanır. Genellikle bir kez biçim yapılabilen dereotunda eğer bakım koşulları iyiyse ikinci biçim de yapılabilir. Bu durum yaprak sayısı azaldığından verimi düşürebilir.
Dereotu demet olarak satılır, dolayısıyla verimi de demet olarak belirlenir. m2 ‘den 20 – 25 demet alınırken, bir dekar alandan da 20 – 25 bin dereotu demeti alınabilmektedir. Dereotunun demetinin iriliği mevsime göre değişiklik gösterebilir, bu göz önüne alındığında 750 – 1200 kg/da en ideal verim miktarıdır.
Dereotunu tohumluk olarak üretmek isteyen bir üreticinin izlemesi gereken yol normal üretim şekliyle hemen hemen aynıdır. Tek fark, üretici eğer tohum üretmek istiyorsan tohumları yılın herhangi bir ayında değil sadece Mart ayında dikmelidir. Ekim sırasında bitkiler arasındaki mesafeyi arttırırken birim alandaki bitki sayısını azaltmalıdır.
Tüm bakımları yapılıp Mart ayında ekilen tohumlar Mayıs – Haziran aylarında çiçek sapı oluşturmaya başlarlar. Bu sapların ucunda şemsiyeye benzeyen sarı renkli çiçekler oluşur. Böcek ziyaretinin arttırılmasıyla beraber yabancı tozlanma başlar. Çiçekler tozlanma ve döllenmeyi tamamlayınca tohum bağlamaya başlar.
Bu tohum şemsiyeleri olgunlaştıklarında çiçek sapı ile hasat edilirler. Eğer hasat gecikirse oluşan tohumlar dökülür. Temmuz ayının sonlarına doğru hasat edilmiş tohumlar güneşten uzak, gölge bir yerde kurutulur ve ardından saplarından ayrılırlar. Bu aşamada rüzgar ile taşınması engellenmelidir çünkü tohumlar kanatlı ve çok hafiflerdir.
Elverişli koşullarda gerçekleşen üretimde tohum verimi 40 – 60 kg arasında değişkenlik gösterebilir. Fakat çok iyi koşullarda ve iyi bakım sonunca bu miktar 120 kg/da’ a bile ulaşabildiği gözlemlenmiştir.
Ayrıca dereotu yaydığı koku nedeniyle yararlı böcekleri kendine çeker, zararlıları ise iter. Bu nedenle, yemek için ya da tohum için üretmeseniz bile bahçenizdeki kalan bitkileri korumak için dereotu dikebilirsiniz. Yine dereotunu havucun yanına ekip yetiştirmekten kaçınmalısınız. Fakat salatalık, fasulye, mısır ve turp ile gönül rahatlığı ile yan yana dikebilirsiniz.
Tüm bitkilerde olduğu gibi dereotu yetiştiriciliği de ekiminden gübrelemesine, hasadından pazarlamasına kadar uzmanlık ister. Burada yer alan bilgiler ışığında dilediğiniz gübreye Ufuk Tarım üzerinden ulaşabilirsiniz. Detaylı bilgi almak ve tarımda doğru adımlar atmak için bizi arayabilir, satış temsilcilerimizden ilgili tüm sorularınıza yanıt alabilirsiniz.