Türkiye'de sarımsak yetiştiriciliği günümüz şartlarında neredeyse ülkenin her bölgesinde yetiştirilebilir bitkilerinden biridir. Her ortamda adapte olma rahatlığı kolay olduğu için sarımsak yetiştiriciliği birçok bölgede en verimli şekilde gerçekleştiriliyor. En çok verimli olan bölge ise, deniz ikliminden karasal iklime geçiş bölgesi olarak tanımlanır.
Türkiye'de en çok sarımsak yetiştiriciliği olan bölgeler ise Kastamonu, Amasya ve Tokat olarak bilinir. İlaçlarda ve yemeklik olarak kullanımda sebze türleri arasında en çok kullanılmasıyla bilinen türlerden biri de sarımsaktır. Yemeklere tat, lezzet verme konusunda, birçok yemek ile birlikte harman edildiğinde nefis lezzetlere sahip olmak mutfakta mümkündür. Birçok açıdan sağlığa da iyi geldiği bilinen sarımsakların yetiştiriciliği konusunda da doğru teknikler bilinmesiyle sarımsak yetiştirmek çok kolaylaşıyor.
Sıcaklığın 15 ile 20 C olması yeterli olan sarımsak sebzeleri, ılıman iklimleri genelde sevdiği bilinir. Kültür sebzeleri arasında yer alan sarımsak, tohum bağlamayan sebze türü olarak bilinir ve bu türüyle bu kategoride tektir. Genelde çoğaltımı baş oluşturan dişleriyle yapılmaktadır. Sarımsak üretimi için kullanılacak diş belirli büyüklüktedir. İklim konusunda sıcaklık aralığı genelde 15 C üzeri sıcaklıklarda iyi gelişim gösterdiği durumlarıdır. Eğer 25 C üstü sıcaklığa maruz kalırsa, sarımsak gelişimi yavaşlamaktadır.
Sarımsak yetiştiriciliğinde diş halinde olan sarımsaklar en düşük sıcaklık olarak -10 C'ye kadar dayanıyorlar. Bitki halindeyse bu sıcaklık maksimum -3 veya -4 derecelere kadar düşebilir. Eğer bu düşük sıcaklıklar uzun süre devam eder durumda olursa, sarımsak donar ve çürür. Uzun gün bitkisi olan sarımsak, verimliliği arttırmak için doğrudan sıcaklığın yüksek olması ile sulamayla bağlantılıdır. Sulama, yağış durumuna göre çok az seviyede ya da hiç yapılmaması çoğu zaman yeterlidir. Doğru gübreleme yapıldığında da gerekli ihtiyaçlar, bitkide sağlanmış olmaktadır.
Toprak isteği sarımsaklarda tınlı ve kumlu topraklar olarak bilinir. Bu topraklarda yetiştirilmesi tavsiye edilir. Sarımsaklar genelde fazla ağır olan, killi ve su tutan topraklarda yetişemez ya da başları güzel gelişim göstermez. Eğer bu tip topraklarda sarımsak yetiştiriciliği yapılmak istenirse genelde bitki gelişimi kısa vadede çürümeye başlar. Eğer kuru topraklarda sarımsak yetiştiriciliği yapılırsa da sarımsak başı küçük kalırken, yeterli gelişim kazanılmaz. Toprakların fazla nemli olmaması gerekirken, fazla asitli ya da bazik topraklarda gelişim yavaşlayacağı için önerilmez.
Sarımsakların yetiştirilmesi konusunda dikim zamanına bağlı olarak organik gübre kullanılmamalıdır. Aynı sezonda organik maddelerce gübre yerine direkt bir önceki yetiştiriciliğin yapıldığı dönemden kalan gübrenin bulunması yeterlidir. %5 organik gübrenin olduğu kumlu tınlı topraklarda sarımsaklar, iyi gelişim gösterir.
Sarımsaklar için sentetik gübreler kullanılmalıdır. Eğer organik gübre, tarım alanında bir önceki dönem kullanılmış olursa daha iyi verimlilik söz konusudur. Sarımsaklar yetiştirilirken genelde potasyum, fosfor ve azot istemektedir ve bu ihtiyaçları karşılamak gereklidir. Başlangıçtan bitki olgunluk dönemine gelene kadar azot azalarak verilmesi gerekir. Olgunluk dönemi geldiğinde azot gübre direkt kesilmelidir.
Olgunluk döneminde azot yerine direkt potasyum arayan bitki, topraktan potasyum almak ister. Baş kalitesini veren şey de direkt olarak potasyumdur. Aynı zamanda bitkinin gücünü de arttıran element olarak bilinir. Toprak, yeterli seviyede analiz edilerek gübre kullanımı söz konusu olmalıdır. Gereksiz yere fazla kullanılan gübre, doğal çevre korunumu açısından zarar vereceği için önerilmez. Toprakta alması gereken besin maddesi yetersiz olduğundaysa direkt olarak dişler küçük kalacağı gibi, küçülür ve cılızlaşır. Sarımsak iriliğe ulaşamayacağı gibi sarımsakta diş sayısı çoğalır. Bu da çabuk koflaşmaya neden olurken olgunlaşma sürecinin önüne geçer.
Gübreleme süreci tamamlanan topraklarda dikim için hazırlanan bir sarımsak başları ortalama 120 cm genişliğinde yer hazırlanıp, her bir dikim alanı aralığında 30 cm alan gelecek şekilde tahtalar üzerine sarımsak dişleri dikilir. Sarımsak olan dişlerin uç kısmının toprak üstünde olmasıyla beraber tek tek toprağa dikilmesi beklenir. Sarımsak dikimi elle yapılır ve herhangi bir alet gerekmez. Sarımsakların hatalı üretim olmaması için elle dikimi önemlidir, sarımsak dişlerinin ters dikilmemesinin de önüne bu şekilde geçilmiş olunur.
Toprak dikime yapılan sarımsaklarda, sarımsak başlarının sayısı tamamen sarımsakların baş iriliği ile dikim sıklığına bağlı bir durumdur. Eğer sık dikim yapılırsa, sarımsaklar daha fazla yeşil kısım oluştururken boyuna büyüme yaparlar. Ayrıca daha sık dikilen sarımsaklarda gevşeklik daha fazla oluşur. Bu da pazara satışa çıkacak sarımsakların yetiştirilmesinde genelde aranan ve istenen durum olmaktadır.
Sarımsak yetiştiriciliği yapılacak alanda toprak hazırlığı yapılırken yabancı otların temizliği de gereklidir. Sarımsak başı dikim mesafeleri ortalama 10-12 cm olması gerekir. Dikim derinliği yaklaşık 3-4 cm derinliğe olmalıdır. Yabancı ot yoğunluğu temizleneceği için dikim yapılan tarlada her sarımsak arasında ortalama 30 cm olması gerekir. Sıra arası mesafe 6-8 cm arası olursa, bu şekilde yabancı ot yoğunluğu olan tarlaların temizliğinin de kolay yapılması mümkün olmaktadır.
Sarımsak dikimi yapıldıktan sonra en hızlı şekilde kök oluşur. Sarımsaklar, gelişim konusunda en hızlı gelişen bitkilerden biridir. Ortalama 15 - 20 cm boy uzar ve yabancı ot gelişimi engellemek için de bu süreçte çapalama gereklidir. Daha iyi gelişim için 3-4 cm yeterli olacak şekilde çapalama yapılması gereklidir.
Yabancı ot ve toprak yapısı çapalama için önemlidir. Eğer toprak yapısı hafifse, yabancı ot pek çıkmıyorsa çapalama gerekmeyecektir. Çünkü çapalama zahmetlidir ve risklidir. Dikim ve çapalama, maliyet açısından da yoran süreçler olması nedeniyle bu konuda olabildiğince minimum seviyede tutmak gereklidir.
Sarımsaklar, yağış döneminde dikimi yapıldığı için ek bir sulama ihtiyacı görmezler. Bu nedenle de sulama yapılacaksa yöntem olarak yağmurlama yöntemi en iyi yöntemlerden biridir. Çünkü sarımsaklarda en iyi verim, yağmurlama yöntemiyle alındığı gözlenmektedir. Eğer sarımsak bitkisinde boylar 30 ile 40 cm boylarına geldiyse, bitki yapraklarına temas etmeyecek serpme biçiminde toprağa potasyum nitrat gübresi atılmalıdır. Bu yöntem sulama yöntemiyle de yapılabilir. Bunun dışında bu aşamada yapılması gerek farklı bir işlem bulunmamaktadır.
Sarımsak yetiştiriciliğinde baş gösteren konulardan biri de hastalıklar ve zararlılardır. Ciddi zararlara sebebiyet veren bu hastalıklarla ilgili olarak genelde yetiştirilecek bölgenin fazla yağış almamasına önem verilmesi gerekir. Eğer yoğun yağış alanlarda sarımsak yetiştiriciliği yapılacaksa direkt olarak geç dikim yapılması gerekir. Bu sayede hastalıklardan da ciddi anlamda kurtulmuş olursunuz. Aksi durumda sarımsakların baş göstermesiyle beraber meydana gelen hastalık, fungal hastalıklar olur. Ciddi zararlar ortaya çıkartır ev tavsiye edilmez.
Sarımsak bitkilerinin yetiştirilmesi esnasında meydana gelen hastalıklardan biri de kök ur nematodu olarak bilinir. Sarımsak yetiştirilen topraklarda genelde kök ur nematodlarına bulaşmış olur ve bunun temizlenmesi için toprağın tamamen temizlenmesi sürecine girmesi gerekir. Bu durum ise genelde çok yoğun bir iş sürecidir.
Hasat zamanı için net bir süreç bulunmaz. Tamamen dikim yapılan zaman, iklim şartlarına uygun şekilde değişiklik gösterir. Sarımsak bitkisi yaprakları kurumaya başladığında hasat dönemi başlamaktadır. Bu dönemde hasat yapılır. Eğer depolama sürecinde hevenkler halinde asılacak şekilde sarımsak depolanacaksa, bu durumda yapraklar tam kurumadan da toplanabilir. Eğer sahil bölgesinde sarımsak dikimi olduysa, hasat genelde Haziran ile temmuz aylarında yapılır. Diğer bölgelerde ise hasat Eylül ayına kadar sarkar.
Hasat yapmak için çapa yardımı gereklidir. Eğer dikim sıra üzerinde teknikle yapıldıysa, bu durumda sarımsakların hasadı için makine gerekiyor. Makine olarak soğan hasat makineleri kullanılmaktadır. Hasat yapıldıktan sonra sarımsaklar, 1-2 gün boyunca tarlada bekletilerek kuruması istenir. Eğer alanlar yağışlıysa, bu alanlara karşı önlem almak için hasat edilen sarımsaklar, kapalı bir bölgede kurutulmaya alınır. Yağışlı bölgede toplanan sarımsakların ıslanmasından korunması gereklidir. Kuruyan sarımsaklar ise yapraklarından ayrıştırılarak depoya gider ve buradan da pazara gidebilir.
Ülkede her bölgede sarımsak yetiştirilse de toprak yapısı açısından, bölgesel koşullar ve bakıma uygun şekilde birçok faktör sarımsak verimliliğini değiştirmektedir. Buna bağlı kalarak ortalama elde edilen ürün birim alanda 700- 1400 kg arasında değişir. İyi verim almak adına üretim için sarımsak başları seçimi zamanı tohumluk olarak sarımsak başları 18 - 20 derece sıcaklıkta saklanması önerilmektedir. Depolama sürecinde ise birçok basit yöntem kullanılır. İklim kontrollü odalarda depo edilmesi önemlidir. İklim kontrollü odaların en büyük farkı, depo ömrü daha uzundur. Sarımsaklar bu depo odalarında 0 C derece sıcaklığında depo edilirken, %70 oranlarında nem oranı olması da 6-7 ay boyunca depo edilmesi için yeterlidir.
