Yayla iklimlerinde yetiştiriciliği en çok görülen, bölgesel olarak da Doğu Anadolu ile Orta Anadolu bölgelerinde fakir topraklarda yetiştirilen çavdar yetiştiriciliği, kökleri oldukça güçlü olması sayesinde hem kurak hem de soğuk iklimlere yüksek derecede dayanıklı olarak bilinir. Buğday ekmeğinin hafif lezzeti gibi çavdar unu ekmekleri de genelde hafiftir. Ekmek yapımında da esnek ve yumuşak kabarma sağlayan bir doku olduğu için diğer un türleriyle her zaman karıştırılarak ekmek yapılması tercih edilmektedir.
Tahıl grubu içerisinde soğuk koşullara en çok dayanan çavdarlar, kış sezonunda en zorlayıcı geçen bölgelerde yetiştirilmeye müsaittir. Genel olarak sonbahar aylarında ekilerek bir sonraki sezonun ilkbahar bitimi ile yaz başlarında biçilir. Kökü güçlü ve gelişimi fazla olduğu için genelde suyu bulur, nem isteği azdır. Yaklaşık – 30 santigrat derecede veya düşük sıcaklıklara kar yağmasına dayanabilen çeşitleri de bulunmaktadır.
Genelde en iyi kumlu ve tınılı ile milli topraklarda yetiştirilen çavdar toprak isteği açısından en az isteğe sahiptir. Asitli ve killi topraklarda yetişebilme kabiliyeti olduğu gibi çoraklaşmış olan topraklarda da yetişmeye elverişlidir. Herhangi bir şekilde mısır, arpa, buğday ya da pirinç gibi tarımın elverişli olmadığı, yetiştirmenin zor olduğu verimsiz toprakların neredeyse tamamında en iyi ürünü çavdar ekimi yetiştirerek alabilirsiniz.
Buğday ve arpa ailesi gibi benzer toprak hazırlığının çavdarlar için de yapılması mümkündür. Çorak fazla ise toprağın 25 ile 30 cm derinliğinde kazılması gerekebilir. Bununla beraber toprak yüzeylerinde biriken tuzlar karıştırılarak harmanlanması istenir. Eğer çorak topraklarda, üst tarafta kalan tuz alt kısma geçmezse bu tip durumlarda yeterli seviyede çimlenme olmaz. Bu nedenle tuzun alt üst edilmesi önemli süreçtir.
Çavdarlarda yetiştirme tekniği olarak çavdar serpme ya da sıraya ekim teknikleri uygulanmaktadır. Eğer ekim aletleriyle ekim olacaksa, sıraya ekim en iyi yöntem olacaktır. Çavdar ekimlerinde dane ağırlığına göre toprağın 2-3 cm altına ekimi önemlidir.
Çavdarda iyi verimin önemi ekim zamanıdır. Hem güz hem de yaz döneminde erken vakitte yapılan ekimlerle beraber iyi verim alınması mümkündür. Hatta yazlık ekimleri erken yapmak faydalı da olmaktadır. Üst üste birkaç yıl boyunca çavdar ekerek toprakta yeterli seviyede yetiştiricilik verimliliği alabilirsiniz. Fakat iyi verim konusunda elbette ekim nöbeti de önemlidir. Bir tarlaya ürünü peş peşe eklememek gerekir. Farklı bitkileri farklı sezonlarda ekerek çok daha iyi verim alınması genelde beklenen şeydir. Ekim nöbeti için nadas sistemi yaygın olup, patates ya da yeşil gübre bitkileri en iyi ekim nöbeti için uygun olan bitkilerdir.
Eğer ekim yapılan toprak yüksek tuz sahibi olduğunda çavdar yeşil yem bitkisi ile ekilebilir. Aynı zamanda yeşil gübre amacıyla üçgülle karışık olarak da yetiştiricilik mümkün olmaktadır. Güzün erkenden gübre toprağa verilmesiyle beraber çavdar ekilebilir. Aynı toprakta buğday ya da arpa kullanmak, çavdar verimliliğini düşürür. Bunun yerine baklagil kullanmanız, çavdarın verimliliğini arttırabilirsiniz.
Serin iklim tahıllar arasında bulunan çavdar, gübre konusunda azot ihtiyacı en az görülen türlerden biridir. Çavdar gübreyi pek sevmez ve bu nedenle de pek fazla istemezler. Çavdar yetiştiriciliğinde toprağın daha önce ekim nöbeti ile farklı besinler eklenmiş olması yeterli olmaktadır. Bu sayede diğer besin maddelerinden faydalanarak daha verimli olabilir, gübre niyetine değerlendirilebilir Tahıllar arasında azot isteyen en az seviyede bitki türü çavdar olduğu için, ilkbahar dönemlerinde de azotlu gübrelerden uzak durulması gerekir. Bunun en büyük nedeni, çavdarlar azotlu gübrede yatma eğiliminde olur ve bu nedenle azotlu değil fosforlu gübreler tercih edilmelidir. Çavdarda da belirgin bir şekilde verim artışını sağlayan fosforlu gübreler olmaktadır.
Her dekar için 4 KG azot ve 4- 6 KG arasında fosfor verilmesi yeterlidir. Eğer ön bitki gübrelendiyse, sonrasında tarlaya tekrar gübreleme yapmak gerekmemektedir. Karıştırılan bu fosfot ve azotlu gübrelerin 3'te 1'ini ekim sırasında verebilir, geri kalan 3'te 2'sini ise sapa kalkma döneminde vererek verimliliği bu şekilde arttırabilirsiniz.
Çavdar bitkilerinin kökü güçlü ve oldukça derine iner. Bu sayede su ihtiyacını dışarıdan almak yerine doğrudan toprak altından kendisi ulaşabilmektedir. Aynı zamanda kurak bölgelerde de dayanıklı olan çavdar bitkilerinde sulama gerekmeden de bitkinin yetişmesini bekleyebilirsiniz. Tam tersi toprak fazla yaş olması, çavdar için gereksizdir ve çürümeye sebebiyet verebilir.
Clavicepa purpurea mantarı, çavdar yetiştirmede en çok karşınıza çıkacak olan hastalıktır. Çavdar mahmuzu hastalığı olarak bilinen Clavicepa purpurea mantarlarından korunma adına çavdar ekilecek tarlada ekim nöbeti uygulaması, diğer bir adıyla münavebeli ekim yapılması gerekir. Bu şekilde toprağa nöbetli ekim yapılması sayesinde hastalıklı bitkilerin de yaklaşmasını önlemiş olursunuz. Hastalıklı bitkilerin başak bağlanmadan direkt sökülmesi ve yok edilerek diğer çavdar başaklarına sıçramamasına önem verilmesi gerekir.
Çiçek kavuzu olarak tanımlanan çavdar çiçeğini saran kabukları gevşek tutmaya başladığında ve dış kavuzların dar olması sebebiyle hasat dönemi önemli, zorlu bir süreçtir. Çavdarlarda hasat zamanı seçmek önemli bir aşama olacağı gibi buna dikkat etmek gerekir. Orak ya da tırpanla yapabilirsiniz. Hasat sarı olum dönemi sonunda orak ya da tırpanla hasat ve harman yapabilirsiniz. Eğer biçerdöver kullanacaksanız o zaman hasat tam olum dönemi başında ya da günün erken saatlerinde yapmanız önerilir.
