Yapraklarına dokunulduğunda güzel koku veren, ballıbabagiller familyasının üyelerinden olan saksı bitkisi fesleğen, anayurdu Hindistan’dan tüm dünyaya yayılmıştır. Hoş ve ahenkli kokusu sayesinde kısa sürede sevilmiş ve her yerde yetiştirilmeye başlanmıştır. Bitki olarak ya da yemeklere baharat olarak kullanılabilen fesleğenin çiçekleri pembe ve beyaz renklerindedir.
Yaprak rengi açık yeşil olan fesleğenin faydaları saymakla bitmez. Yüksek besin değerine sahip olan bu bitkide K, A, C ve B6 vitaminleri ile magnezyum, manganez ve demir mineralleri bulunur. Özellikle Hindistan ve İtalya gibi bol baharat kullanan ülkelerin vazgeçilmezidir. Fesleğen tek olarak Pesto sosu, domates sosu, salata, tavuk yemekleri ve çorba yapımında kullanılır. Belçika ve Almanya gibi çikolatası ile ünlü olan ülkelerde çikolata yapımında da kullanılır.
Bazı bölgelerde kabızlık, mide krampı, depresyon ve anksiyete gibi sorunların çözümü için tüketilir. Fesleğen bitkisi üzerinde yapılan araştırmaların sonucuna göre bu bitkide yüksek oranda antimikrobiyal, antioksidan ve antiviral maddeler bulunur. Bu da fesleğenin kanser tedavisinde kullanılabileceğinin bir göstergesi olmuştur.
Fesleğen bakımı nasıl yapılır sorusu, hoş kokulu ve güzel tatlı fesleğeni yetiştirmek isteyenler tarafından sorulan sorulardandır. Fesleğen bakımını hakkıyla yapmak için bilinmesi gereken bazı püf noktalar vardır.
Fesleğen, doğrudan ışık almayı seven bir bitki değildir. Balkon ve bahçede ya da ev içinde cam kenarına koyabileceğiniz bu çiçeğin güneş ışığını dolaylı yoldan almasına özen göstermelisiniz. Yani camın ardından ya da yarı gölge olan mekanlarda bitkiyi yetiştirmelisiniz. Günde en az 4-5 saat boyunca güneş ışığını aldığından emin olmalısınız.
Fesleğen için humuslu toprak tercih edin. Çünkü fesleğenin en büyük düşmanı, toprağında sık sık oluşan küçük mantarlardır. Mantar hastalığına tutunan bitkilerin bunu daha çabuk atlatması veya hastalığa yakalanmasını engellemek amacıyla en iyi toprak türü olan humuslu topraklar kullanılmalıdır.
Fesleğen saksı seçiminde de dikkatli olunmalıdır çünkü bu bitkinin kökleri, suyu sevmez. Bu sebeple hem toprak suyu tutmamalı hem de saksının dibinde suyun süzülmesi için delikler olmalıdır.
Fesleğen eğer dış mekan bitkisi olarak kullanılacaksa bu durumda soğuk havadan ve rüzgardan korunmasına dikkat etmelisiniz. Bir saksı ya da toprak alan üzerine birkaç fesleğen birden dikecekseniz aralarında 20 santimetre kadar boşluklar olmasına özen göstermelisiniz.
Fesleğeni haftada bir defa sulamak yeterli olacaktır. Fakat bu sulama esnasında suyu oldukça fazla verilmelidir. Sulama yaparken bitkinin yapraklarına değil toprağına su vermeye özen gösterilmelidir. Eğer yapraklar sararmışsa bu, fazla su verildiğinin; yapraklar kurumuşsa bu da az su verildiğinin göstergesidir.
Fesleğen yetiştirme işlemi, herkes tarafından kolaylıkla yapılabilecek işlemlerdendir. İster evde saksıda olsun ister dışarda toprak üstünde, yetiştirmek için birkaç püf noktayı bilmek dışında yapmanız gereken bir şey yoktur.
Fesleğen yetiştirme için iki yöntem bulunur. Bunlardan biri, çoğaltmak ve ardından yetiştirmek diğeri de hazır bölünmüş olanı yetiştirmektir. Her iki yöntemde de yapmanız gereken ılık, doğrudan güneş ışığı almayan, çok sıcağa maruz kalmayacak fakat çok rüzgarlı ve soğuk havaya da denk gelmeyecek şekilde bu bitkiyi yetiştirmektir. Yani bu bitkinin ılıman bölgelerde yetişmesi daha kolay ve hızlıdır.
Haftada bir bolca sulamak ve mantar oluşup oluşmadığına dikkat etmek dışında yapılması gereken bir bakımı yoktur.
Tarlada yetiştirilecek olan fesleğen için püf nokta, kendisinden önce tarlada muhakkak ekim-biçim durumunun olmuş olmasıdır. Ayrıca kendinden önce hasat edilen üründe de çiftlik gübresi kullanılmış olması gerekir. Fesleğen tohumları tarlaya ekilirken en az 30 santimetre aralıklar bırakılmalıdır. Mibzerle ekmeye de özen gösterilmelidir.
Fesleğenin ekimi için uygun dönem ya ilkbahar ya da sonbahar dönemidir. Eğer Ege ve Akdeniz bölgelerine ekilecekse, yani ön sulama yapma imkanı olan sıcak iklimlerde yetiştirilecekse bu durumda eylül ayında mibzerle ekim yapılabilir. Fakat eğer soğuk bölgelerde fesleğen yetiştiriciliği yapılacaksa o zaman soğukların ve donların geçmesi beklenmelidir. Bu bölgelerde ilkbahar mevsiminde ekim yapmak daha doğrudur.
Fesleğen çoğaltma işlemi, doğal yollardan yapılır ve oldukça kolaydır. Ana bitkinin kök kısmına yakın yerlerde oluşan fesleğen sürgünleri ve bir miktar toprak alınarak başka bir saksıya ekilir. Yalnız yeni ekim yapılan saksıda elenmiş funda toprağı da bulunmalıdır. Fesleğen fidesini kök hizasının iki parmak yukarısında olacak şekilde toprağın üzerine dikin ve ilk birkaç gün sık sık ve bol bol sulayın.
Bir diğer fesleğen çoğaltma işlemi de fesleğenin tohumunu ekmektir. Nisan ayında yastığa ekilen fesleğen tohumları, mayıs sonunda fidelenir. Bu fideleri dikkatlice çıkartıp bir saksıya dikebilirsiniz. Bu saksıda kullanılan toprak, zengin, hafif ve humuslu fide toprağı olmalıdır. Tohumdan çoğaltma, tarla ve bahçelerde de çok sık kullanılır.
Her bitki gibi fesleğen de gübreye ihtiyaç duyar. Çok sık olmasa da bitkinin gelişimini hızlandırmak ve köklerine katkı sağlamak amacıyla gübre vermek gerekir. Taze olduğundan emin olduğunuz çiçek gübresini bu bitki üzerinde kullanabilirsiniz.
Fesleğen eğer tarla ya da bahçede yetiştiriliyorsa gübre konusunda daha dikkatli olunmalıdır. Öncelikle tarlada ekilecek fesleğenden önce tarlada muhakkak iyi gübrelenmiş çapa bitkisi yetiştirilmiş olmalıdır. Bu bitki hasat edilmeli ve sonrasında fesleğen ekilmelidir. Böylece önceki bitkiden kalan gübre zengini toprak sayesinde fesleğen daha kolay yetişecektir. Ayrıca bitkiyi ektikten sonra çiftlik gübresi kullanmak gerekir.
Fesleğen bitkisi, canlı organizma olmasından dolayı dönem dönem hastalanabilir. Bu bitkide en çok görülen hastalık mantarlardır. Bitkide oluşan küçük mantarlar, temizlenmediği ya da tedavi edilmediğinde kısa sürede yapraklara yayılır ve yaprak üzerinde küçük lekeler bırakır. Bunun önüne geçmek amacıyla bitkiyi yetiştirirken humuslu toprak kullanmalı, yaprakları değil toprağı sulamalı, yıl içinde iki ya da üç kez taze gübre vermeli ve bitkinin düzenli olarak güneş ışığı almasını sağlamalısınız. Unutulmamalıdır ki bakımsız kalan fesleğen bitkisinde hastalık oluşma ihtimali daha yüksektir.
Fesleğen hasadı tarla ve bahçelerde yapılırken zamanlaması oldukça önemlidir. Bitkinin çiçeklenme döneminde hasat yapılır fakat hasat için belirli bir ay bulunmaz çünkü yetişme koşullarına göre bitkinin yıl içinde birden fazla kez hasadı yapılabilir.
Evde ya da bahçede, saksı içinde yetiştirilen fesleğenler için hasat durumu söz konusu olmamakla birlikte kopartıp yiyecek olarak tüketmek mümkündür. Koparma ya da kesme durumu için belirli bir dönem yoktur. Fesleğen büyüdükten sonra istediğiniz zaman tüketebilirsiniz.